Not: Bu makale TEMATİC Dergisi sayı 1, Ekim-Kasım-Aralık 2013’ te
yayımlanmıştır.
Ticaret odaları veya ticaret ve sanayi odaları
bünyesinde kurulu olan ticaret sicili müdürlüğünde görevli olan ticaret sicili
müdürü ve ticaret sicili müdür yardımcıları gerek aranacak nitelikler
bakımından gerekse işe alınma kararı bakımından odadaki diğer personelden
ayrıksı bir duruma sahiptirler. Bu ayrıksılık, ticaret sicili müdürlüğünde
istihdam edilen personel için hükümler ifade eden 13/1/2011 tarihli ve
6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun 26 ncı maddesine göre, Bakanlar Kurulu’nca
19/12/2012 tarihinde kararlaştırılıp 27.01.2013 tarih ve 28541 sayılı Resmi
Gazetede yayımlanan Ticaret Sicili Yönetmeliğinin
yayımlanması ile daha da belirgin hale dönüşmüştür.
A-
Personelin İstihdamı
a-
Aranacak Şartlar
Müdürlüklerde;
müdür veya müdür yardımcısı ile tescil işlemlerini yürütecek personel olarak
ilk kez görev alacak kişilerde aşağıdaki şartlar aranır:
- Vatandaşlık Şartı: Bir
personelin ticaret sicili müdürlüğünde görevlendirilebilmesinin ilk şartı,
ilgili kişinin Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olma şartıdır. Bu şart kapsamında;
06.01.2000 tarih ve 23928 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan “Türkiye Cumhuriyeti
Hükümeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Hükümeti Arasında İki Ülke
Vatandaşlarına İlave Kolaylıklar Tanınmasına İlişkin Anlaşma” hükümleri
çerçevesinde Türkiye Cumhuriyeti, talepte bulunan KKTC vatandaşlarının 403
sayılı Türk Vatandaşlığı Kanunu ve ilgili mevzuatın öngördüğü koşullara sahip
olmaları halinde Bakanlar Kurulu Kararı ile Türk vatandaşlığına alınarak çifte
vatandaşlık statüsüne kavuşturulmalarında öncelikli ve süratlendirilmiş bir
yöntem benimseyeceği ve Kamu sektöründe görev alacak olan KKTC vatandaşlarıyla ilgili
olarak Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarına uygulanan kuralların esas alınacağı
hükme bağlanmıştır.
Bunun dışında, 5337 sayılı Türk Soylu Yabancıların
Türkiye’de Meslek Ve Sanatlarını Serbestçe Yapabilmelerine, Kamu, Özel Kuruluş
Veya İşyerlerinde Çalıştırılabilmelerine İlişkin Kanuna dayanılarak yayımlanan
Türk Soylu Yabancıların Türkiye’de Meslek Ve Sanatlarını Serbestçe
Yapabilmelerine, Kamu Veya Özel Kurum, Kuruluş Veya İşyerlerinde
Çalıştırılabilmelerine Dair Kanunun Uygulanması Hakkındaki Yönetmelik hükümleri
çerçevesinde kendilerine serbestçe çalışma veya kamu ve özel kurum, kuruluş
veya işyerlerinde çalıştırılabilme izni verilenler; personel, sosyal güvenlik,
çalışma, çalıştırma, ücret, vergi, izin, sosyal haklar sağlık kuruluşlarında
tedavi ve işyeri statülerine ilişkin diğer konularda, aynı işler çalışan Türk
vatandaşlarına uygulanan mevzuat hükümlerine tabidirler. Bunlar, Türk vatandaşı
olmamaları nedeniyle yukarıda belirtilen konularda farklı bir işleme tabi
tutulamazlar.
Bulgaristan’dan Türkiye’ye mecburi olarak göç eden
Türk soylu vatandaşların da Türk vatandaşı gibi muamele görecektir.
Ayrıca, 5901 Vatandaşlık Kanuna göre, doğumla Türk
vatandaşı olup da çıkma izni almak suretiyle Türk vatandaşlığını kaybedenler ve
kendileri ile birlikte işlem gören çocukları; millî güvenliğe ve kamu düzenine
ilişkin hükümler saklı kalmak kaydıyla askerlik hizmetini yapma yükümlülüğü,
seçme ve seçilme, kamu görevlerine girme ve muafen araç veya ev eşyası ithal
etme hakları dışında, sosyal güvenliğe ilişkin kazanılmış hakları saklı kalmak
ve bu hakların kullanımında ilgili kanunlardaki hükümlere tabi olmak şartıyla
Türk vatandaşlarına tanınan haklardan aynen yararlanmaya devam ederler.
-
Yaş Şartı: Ticaret sicili müdürü ve yardımcısı olarak
atanacak kişinin 40 yaşını, diğer personelin 35 yaşını geçmemiş olması
gerekmektedir. Ancak, Oda personelinden müdürlükte görevlendirilecekler için bu
şart aranmamaktadır.
- Askerlik
Şartı: Ticaret sicili
müdürlüğünde görevlendirilecek kişinin askerlikle ilişkisi bulunmaması gerekmektedir.
Bu şart, ilgili kişinin atanma tarihinde askerlik durumu itibarıyla (a) askerlikle ilgisi bulunmamak (b) askerlik
çağına gelmemiş bulunmak (c) askerlik çağına gelmişse muvazzaf askerlik
hizmetini yapmış yahut ertelenmiş veya yedek subaylığa geçirilmiş olmak”
şartlarını gerçekleştirmiş olması gerekir. Askerlik şartı ile ilgili olarak işe
alınacak personelin askerlikle ilgisinin olmaması gerekir ki bu kişinin
askerlikten sağlık veya cinsiyet nedeniyle askerlik yapma zorunluluğu olmaması
demektir. 1111 sayılı Askerlik Kanunun 1 nci maddesine göre; Türkiye Cumhuriyeti tebaası olan her erkek, işbu kanun
mucibince askerlik yapmağa mecburdur. Bu nedenle kadınların askerlikle ilgisi
bulunmamaktadır. Bunun dışından çeşitli sağlık nedenleriyle, örneğin göz
bozukluğu, kişiler askerlik yapmaktan muaf tutulmuş olabilir. Bu kişilerinde
askerlikle ilgileri bulunmamaktadır.
Askerlik şartı ile ilgili olarak kişinin askerlik çağına
gelmemiş olması gerekmektedir ve bu çağ Askerlik Kanununa göre Askerlik çağı her erkeğin esas nüfus
kütüğünde yazılı olan yaşına göredir ve yirmi yaşına girdiği sene Ocak ayının
birinci gününden başlayarak 41 yaşına girdiği sene Ocak ayının birinci gününde
bitmek üzere en çok yirmibir sene sürer.
Askerlik
şartı ile ilgili olarak kişinin muvazzaf askerlik hizmetini yapmış olması veya
ertelenmiş olması veya yedek sınıfına geçirilmiş olması gerekmektedir.
-
Tecrübe
Şartı: Bu şart sadece müdür ve müdür yardımcıları için getirilmiştir. Buna göre
müdür ve müdür yardımcısı olarak atanacak kişinin kamuda veya özel sektörde en az beş yıl iş
tecrübesine sahip olması veya en az iki yıl müdürlükte çalışmış olması
gerekmektedir.
- Kamu
haklarından mahrum bulunmama ve mahkum olmama şartı: Ticaret sicili müdürlüğünde
görevlendirilecek personelin kamu haklarından mahrum olmaması ve Türk Ceza
Kanununun 53
üncü maddesinde belirtilen süreler geçmiş olsa bile; kasten işlenen
bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla süreyle hapis cezasına ya da affa
uğramış olsa bile Devletin güvenliğine karşı suçlar, anayasal düzene ve bu
düzenin işleyişine karşı suçlar, zimmet, irtikâp, rüşvet, hırsızlık,
dolandırıcılık, sahtecilik, güveni kötüye kullanma, hileli iflas, ihaleye fesat
karıştırma, edimin ifasına fesat karıştırma, suçtan kaynaklanan malvarlığı
değerlerini aklama veya kaçakçılık suçlarından mahkum olmaması gerekmektedir.
- Sağlık
Şartı: Ticaret sicili
müdürlüğünde görevlendirilecek kişide görevini devamlı yapmasına engel
olabilecek vücut yahut akıl hastalığı bulunmaması gerekmektedir.
- Eğitim
Şartı: Ticaret sicili
müdürlüğünde görevlendirilecek kişinin en az dört yıl süre ile eğitim veren
hukuk, siyasal bilgiler, iktisadi ve idari bilimler, işletme, iktisat fakülteleri
ile bunlara denkliği yetkili makamlarca kabul edilen yurtiçi veya yurtdışındaki
öğrenim kurumlarından birini bitirmiş olması gerekmektedir.
- Sınav
Şartı: Ticaret sicili
müdürlüğünde görevlendirilecek kişinin Kamu Personeli Seçme Sınavında ilgili
puan türünde Bakanlıkça belirlenen asgari puanı almış olması ve bu puanın
süresin dolmamış olması gerekmektedir.
- Diğer
Şartlar: Ticaret sicili
müdürlüğünde görevlendirilecek kişinin tacir veya esnaf sayılmalarını
gerektiren bir faaliyette bulunmaması ve ayrıca kısıtlı bulunmaması
gerekmektedir.
b-
Atanmaları ve görevden alınmaları:
Ticaret
sicili müdürü veya müdür yardımcısı ile tescil işlemlerinin yürütülmesinde
görev alacak diğer personel, yapılan sınavda başarılı olanlar arasından seçilir[2].
Müdür ve müdür yardımcıları, ilgili oda yönetim kurulunun
teklifi, Bakanlığın uygun görüşü ve oda meclisinin onayı ile atanırken, diğer
personelin atanması yönetim kurulu kararı ile olmaktadır. Benzer şekilde müdür
ile müdür yardımcılarının görevlerinden alınmalarında da yine yönetim kurulu
teklifi, Bakanlık uygun görüşü ve Meclis onayı silsilesi takip edilmesi
gerekirken, diğer personelin görevden alınmasında yönetim kurulu kararı yeterli
olmaktadır.
Müdür ve müdür yardımcılarının görevden
alınmasındaki bu silsilede eski Ticaret Sicili Tüzüğündeki usulden farklı
olarak getirilen yeni düzenlemeye göre, görevden alınmasına karar verilen müdür
ve müdür yardımcılarının görevden alınmasında “haklı gerekçe” gösterilmesi
gerekmektedir. Bakanlık, haklı gerekçenin dayandığı bilgi ve belgeleri, 60 gün
içinde yapacağı araştırma sonucunda uygun gördüğü takdirde görevden almaya
yönelik talebin uygun olduğuna kanaat getirebilecektir.
Gerekli
şartların yerine getirilmesinden sonra istihdam edilmeye başlanılan müdür,
müdür yardımcıları ve tescil işlemlerinde görev alacak personel ile oda
arasında yapılacak hizmet sözleşmeleri belirsiz süreli iş sözleşmesi şeklinde
düzenlenmek zorundadır. İş ilişkisinin bir süreye
bağlı olarak yapılmadığı hallerde iş sözleşmesi belirsiz süreli sayılır.
Belirli süreli iş sözleşmesi ise belirli işlerde veya belli bir işin
tamamlanması veya belli bir olgunun ortaya çıkması gibi objektif koşullara
bağlı olarak işveren ile işçi arasında yazılı şekilde yapılan iş sözleşmesidir.
Müdürlükte
görevli personelin özlük işlemlerinde öncelikle Ticaret Sicili Yönetmeliği
hükümleri uygulanmalıdır. Yönetmelikte düzenlenmemiş hususlarda ise oda
çalışanlarının tabi olduğu mevzuat uygulanır.
B-
Müdürlüğün Yönetimi ve Vekalet Hususu
Ticaret sicili teşkilatı, ticaret sicili müdürü
tarafından yönetilir. Müdür, müdür
yardımcıları ve diğer personel arasındaki iş bölümünü, müdürlüğün iş
yoğunluğunu dikkate alarak yapar, işlerin aksamaması için gereken tedbirleri
alır. Sicil hizmetlerinin yürütülmesi sırasında ihtiyaç duyulacak personel ile
çalışma yeri, arşiv, demirbaş ve diğer malzemeler oda yönetimince
geciktirilmeksizin sağlanır.
Eğer müdürlük kadrosu bir şekilde boşalmış ise müdür
yardımcısı müdürlüğe vekalet edecektir. Odada birden fazla müdür yardımcısının
olması durumunda vekalet görevi en kıdemli olana aittir. Burada kıdemlilik
kelimesini, ticaret sicili müdürlüğünde ki çalışma süresi olarak anlamak
gerekmektedir.
Hem müdürlük hem de müdür yardımcılığı kadrolarının
tamamen boşalması durumunda ticaret sicili personelinden bir personel vekaleten
müdür olarak görevlendirilir ve bunun için oda meclisinin kararı gerekmektedir.
Bu şekilde yapılacak vekaleten görevlendirmenin yazılı olarak Bakanlığa
bildirilmesi zorunludur.
Vekalet görevlendirmeler 6 aydan fazla süremez. Bu süre
zarfında müdür ve/veya
müdür yardımcıları atanmaz ise Yönetmeliğin 5 nci maddesinde belirtilen
müdürlüğün başka bir müdürlüğe bağlanması işlemi gerçekleştirilir.
Bunun
dışında; eğer müdür herhangi bir nedenle görevi başında değilse, müdür
yardımcısı müdürlüğe vekalet eder. Eğer birden fazla müdür yardımcısı var ise,
kimin vekalet edeceğine müdür karar verir. Müdür ve yardımcıları birlikte görev
başında olamayacaklar ise müdürlük personelinden biri müdürlüğe vekalet eder,
ancak bu vekalet edecek kişinin isminin Oda meclisinin belirlenmesi ve
Bakanlığa bildirilmesine bağlıdır.
Ticaret
sicili müdür ve müdür yardımcılarına ve ayrıca tescil işlemlerinde görevli
personele müdürlükteki görevleri dışında başka bir görev verilmesi yasaktır.
Ayrıca, Odanın düzen ve işleyişine ilişkin verilecek talimatlar ile süreklilik
arz etmeyecek şekilde odanın faaliyetleri ile ilgili veya odanın diğer hizmet
birimleriyle işbirliğini gerektiren faaliyetlere ilişkin verilecek görev ve
talimatlar dışında müdürlüğe sadece Bakanlık talimat verebilir.
C-
Disiplin Hususları
Ticaret
Sicili Yönetmeliği, ticaret sicili müdürlüğünde görevli personel için disiplin
hükümlerini de ortaya koymuştur. Yapılan fiilin ağrılığına göre çeşitlenen
yaptırımlar; uyarma, kınama, ücretten
kesme ve görevden alma şeklinde belirlenmiştir.
5
yıl içersinde disiplin cezası verilmesine sebep olmuş bir fiil veya halin
tekrarlanması halinde bir derece ağır disiplin cezası uygulanır. Aynı derecede
cezayı gerektiren fakat ayrı fiil veya haller nedeniyle verilen disiplin
cezalarının üçüncü uygulamasında bir derece ağır disiplin cezası verilir. Geçmiş
hizmetleri sırasındaki çalışmaları olumlu olan ve ödül veya başarı belgesi alan
müdürlük personeli için verilecek cezalarda ise bir derece hafif olanı
uygulanabilir.
Ücretten
kesme cezasını sınırı ise ilgili personelin brüt ücretinin en çok onda biri
olarak sınırlandırılmıştır.
Hangi
disiplin cezalarının kimler için, kim tarafından verileceği, bu cezaya karşı
yapılacak itiraz yeri aşağıdaki gibidir:
|
İlgili
Kişi
|
Verilecek
Ceza
|
Cezayı
Verecek Olan Makam
|
İtiraz
Mercii
|
|
Ticaret
Sicili Müdürü
|
Uyarma,
kınama ve ücretten kesme
|
Genel
sekreter ve yönetim kurulu başkanının müşterek imzası ile.
|
Oda meclisi
|
|
Ticaret
Sicili Müdür Yardımcısı
|
Uyarma,
kınama ve ücretten kesme
|
Müdür ve
genel sekreterin müşterek imzası ile
|
Oda yönetim
kurulu
|
|
Tescille
Görevli Personel
|
Uyarma,
kınama ve ücretten kesme
|
Müdür
yardımcısı ve müdürün müşterek imzası ile
|
Genel
sekreter
|
Ticaret sicili müdürü ve yardımcılarının görevden alma
cezasını gerektirecek fiil işlemesi durumunda bu kişiler Oda tarafından
doğrudan görevden alınamamakta, ancak görevden almak için Bakanlığa sunulması gereken
“haklı gerekçe” olarak öne sürülebilmektedir.
Disiplin
cezalarının verilebilmesi için ilgililere 7 günden az olmamak üzere savunma
süresi verilir ve ilgililerin savunması alınmadan ceza verilemez. Verilen disiplin
cezalarına itiraz ise, itirazın tebliğden itibaren sekiz gün içinde ilgili
makama yapılır ve bu itirazlar en geç otuz gün içinde karara bağlanır. Verilen
disiplin cezaları Bakanlığa yazılı olarak derhal bildirilir. Yönetmelikte,
diğer personelin görevden alınma cezası alması halinde itiraz mercii
belirtilmemiştir. Bu durumda personelin içinde bulunduğu hukuki statü (idare
hukuku veya iş hukukuna tabi olup olmaması) gereği idare mahkemesi veya iş
mahkemesine başvurması gerekmektedir.
Bu
fiil ve hallerin işlendiğinin öğrenildiği tarihten itibaren; uyarma, kınama ve
ücretten kesme cezalarında bir ay içinde, görevden alma cezasında altı ay
içinde disiplin soruşturmasına başlanmadığı veya disiplin cezasını gerektiren
fiil ve hallerin işlendiği tarihten itibaren her halde iki yıl içinde disiplin
cezası verilmediği takdirde ceza verme yetkisi zamanaşımına uğrar.
D-
Mali
ve Hukuksal Sorumluluk
Yönetmelik,
sicilin tutulmasından doğan bütün zararlardan Devlet ve ilgili odayı
müteselsilen sorumlu tutmuştur. Devlet ve oda zararın doğmasında kusuru
bulunanlara rücu eder. Sicilin tutulmasından doğan zarar nedeniyle oda aleyhine
açılan davalar, müdürlük çalışanlarının görevleri ile ilgili soruşturma ve
kovuşturmalar oda tarafından yazılı olarak derhal Bakanlığa bildirilir.
Sicil
işlemlerinden doğabilecek zararları karşılamak amacıyla oda tarafından müdür,
müdür yardımcıları ve tescil işlemlerinde görevli müdürlük personeline mesleki
sorumluluk sigortası yaptırılabilir.
Müdür
ve müdür yardımcıları ile diğer personel, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı
kamu görevlisi gibi cezalandırılır ve bunlara karşı işlenmiş suçlar kamu
görevlisine karşı işlenmiş sayılır.
SONUÇ YERİNE
Yönetmeliğin
yayımlanması ile birlikte;
Oda
dışından bir kişinin ticaret sicili müdürlüğünde görevlendirilebilmesi için
belirlenen şartları taşıması gerekmektedir, bunların en başında sınav şartı ve
KPSS puan şartı gelmektedir.
Odada
görevli bir personeli ticaret sicili müdürlüğünde görevlendirebilmek için
sadece yaş şartı istisna tutulmuştur. Bu kişiler, ticaret sicili müdürlüğünde
görevlendirilebilmek için eğitim şartına, KPSS şartına, ve sınav şartına
tabidirler.
Ticaret
sicili müdürlüğünde görevli müdür yardımcısı ve personelin görevde
yükselebilmesi de belirlenen eğitim şartını yerine getirmesi gerekmektedir.
Bakanlık
dışında hiçbir makam ticaret sicili müdürlüğüne talimat veremeyecektir.
Oda
yönetimleri istedikleri zaman ticaret sicili müdür ve yardımcılarını görevden
alamayacak, bunu haklı gerekçeye dayandırmak ve bu çerçevede Bakanlığın uygun
görüşünü almak zorundadırlar.
Müdürlükte
müdür ve yardımcıları arasında görev başında olmamasından kaynaklı vekalet etme
işi kurumsallaştırılmıştır.
Disiplin
cezalarının verilme aşamaları belirli bir çerçeveye oturtulmuştur.
Sicilin
tutulmasından kaynaklanan zararların nasıl karşılanacağı belirlenmiştir.
Ticaret
sicili müdürlüğünde görevli personelinin işledikleri suçlardan dolayı kamu
görevlisi gibi cezalandırılacakları vurgulanırken, bunlara karşı işlenmiş
suçların da kamu görevlisine karşı işlenmiş sayılacağının altı çizilmiştir.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder