HAL KAYIT SİSTEMİ TEBLİĞİ VE BELEDİYELERE YÖNELİK GETİRİLEN YÜKÜMLÜLÜKLER

Not: Bu makale Yerel Yönetim ve Denetim cilt 16, Sayı 12, Aralık 2011’ de yayımlanmıştır.

Gümrük ve Ticaret Bakanlığı tarafından,  sebze ve meyve ticaretinin kaliteli, standartlara ve gıda güvenilirliğine uygun olarak serbest rekabet şartları içinde yapılmasını sağlamak, toptancı hali içinde veya dışında işlem gören sebze ve meyvelere ilişkin bilgileri elektronik ortamda tutmak, izlemek ve duyurmak, meslek mensupları ile diğer ilgilileri kayıt altına almak, bunlara yönelik veri tabanı oluşturmak ve toptancı halleri arasında ortak bilgi paylaşımını ve iletişimi sağlamak amacıyla 5957 sayılı Sebze ve Meyveler ile Yeterli Arz ve Talep Derinliği Bulunan Diğer Malların Ticaretinin Düzenlenmesi Hakkında Kanunun 15 inci ve 16 ncı maddelerine dayanılarak hazırlanıp 7 Aralık 2011 tarihli Resmi Gazetede yayımlanan Sebze ve Meyve Ticareti ile Hal Kayıt Sistemi Hakkında Tebliğ (2011/1) sebze ve meyve ticaretinin düzenlenmesindeki pragmatik değişimin önemli bir adımını teşkil etmektedir.

Bildirimciler ve Bildirimcilerin Yükümlülükleri

Bildirim üzerine temellendirilmiş Tebliğde, bildirimciler toptan satış miktarı veya üzerindeki sebze ve meyvelerin her ne şekilde olursa olsun alımı, satımı ve devrini yapan gerçek veya tüzel kişiler olarak tanımlanmış  organik ve iyi tarım uygulamaları kapsamında üretilen sertifikalı ürünlerin alım satım ve devrini yapan kişiler de buna dahil edilmiştir.

Bu çerçevede tanımı yapılan bildirimciler tek tek sayılma metodu ile ve net biçimde açıklanmıştır. Bu kişiler; sınaî üretimde kullanmak üzere mal satın alan sanayiciler, ihraç etmek üzere mal satın alan ihracatçılar, ilgili mevzuatı çerçevesinde mal ithal eden ithalatçılar,  üretici örgütleri, komisyoncular, tüccarlar, üreticiden temin ettiği malları, tüketiciye satan market, manav, pazarcı ve diğer perakendeciler, üreticiden temin ettiği malları münhasıran kendi tüketiminde kullanan lokanta, otel, yemekhane, hastane ve yurt gibi kuruluşlardır.

Bakanlık bünyesinde elektronik ortamda kurulan ve internet tabanlı çalışan merkezi hal kayıt sistemini ifade eden “sistem”’e, yukarda adı geçen bildirimcilerin kaydolma zorunluluğu getirilerek herhangi bir şekilde bir kişinin birden fazla sıfata sahip olması halinde her bir sıfata ilişkin ayrı ayrı bilgilerin de sisteme kaydedilme zorunluluğu olduğu vurgulanmıştır. Bu bağlamda örneğin bir tüccar aynı zamanda yemekhane sahibi ise ve buna ilaveten meyve suyu fabrikası sahibi ise bu kişi tüccar, yemekhaneci ve sanayici olmaktan mütevellit 3 sıfata sahip olduğu için bu sıfatların her biri için ayrı ayrı sisteme kaydolması gerekmektedir.

Tebliğ ayrıca malların konulduğu depoların, işlendiği tesislerin ve dağıtım yapılması için sevke edilen dağıtım merkezlerinin de sisteme kayıt kaydolunma zorunluluğu getirerek sistemin nasıl işleyeceğinin ipuçlarını vermekte, daha satışa sunulmayıp üreticilerce depolara konulan mal sahibi üreticilere de sisteme kayıt zorunluluğu getirmiştir.

Bildirimciler;

Sisteme kaydolmakla, toptan satış miktarı veya üzerinde alım, satım ve devri yapılan mallara ilişkin bildirimde bulunmakla, bildirime bağlı olarak sistem tarafından gönderilen bilginin doğruluğunu kontrol etmek, eksiklik veya yanlışlıkların derhal düzeltilmesini sağlamakla, bildirim üzerine tahakkuk eden hal rüsumunu beş iş günü içinde ödemek veya ödenmesini sağlamakla yükümlü kılınmışlardır.

Bildirimcilerin kaydı nasıl olacak

Tebliğde bildirimciler ile diğer kişilerin kaydında hangi bilgi ve belgelerin isteneceği ortaya konulmamış, bunların sistem internet sayfasında açıklanacağının altı çizilmiştir. Toptancı hallerinde faaliyet gösterenlerin kaydının toptancı hallerince, toptancı hali dışında faaliyet gösterenlerin kaydının ise Bakanlık il müdürlüğünce yapılacağı belirtilmiştir. Ancak, Gümrük ve Ticaret Bakanlığının taşra teşkilatlanması tamamlanmadığı için Tebliğ geçici madde ile bu görevin 3/6/2011 tarihli ve 640 sayılı Gümrük ve Ticaret Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararnamenin geçici 4 üncü maddesine istinaden Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının il müdürlükleri tarafından yerine getirileceğini hüküm altına alarak bu konudaki hukuki boşluğu doldurmuştur.

Toptancı hal dışında faaliyet gösteren kişilerin sıfatları, kayıt için başvuracak kişi ve kayıt için nereye başvurulacağı tablo şeklinde gösterilecek olunursa;

Sıfat	Kayıt İçin Başvuracak Kişi	Kayıt İçin Başvurulacak Yer
Sınaî üretimde kullanmak üzere mal satın alan sanayiciler,	Gerçek kişilerde bizzat kendisi veya vekâlet verdiği kişi tarafından, tüzel kişilerde ise yetkili temsilcisi tarafından.	Kayıtlı olduğu ticaret sicil memurluğu ya da esnaf sicil müdürlüğünün bulunduğu yerdeki il müdürlüğüne
İhraç etmek üzere mal satın alan ihracatçılar,
İlgili mevzuatı çerçevesinde mal ithal eden ithalatçılar,
Komisyoncular,
Tüccarlar,
Üreticiden temin ettiği malları, tüketiciye satan market, manav, pazarcı ve diğer perakendeciler
Üretici örgütleri		Kuruluş merkezinin bulunduğu yerdeki il müdürlüğüne
Üreticiden temin ettiği malları münhasıran kendi tüketiminde kullanan lokanta, otel, yemekhane, hastane ve yurt gibi kuruluşlar		Kayıtlı olduğu ticaret sicil memurluğu, esnaf sicil müdürlüğü ya da faaliyet gösterdiği yerdeki il müdürlüğüne
Malların depolandığı, işlendiği veya sevk edildiği depo, şube, tesis veya dağıtım merkezleri
Kendilerince üretilen ve henüz satışa konu olmayan malları depolama veya başka amaçlarla sevk eden üreticiler

Bildirim nasıl yapılacak?

Tebliğ, bildirimi; toptan satış miktarı veya üzerindeki malların üretildiği yerden veya girdiği gümrük kapısının bulunduğu yerden her ne sebeple olursa olsun sevkinden önce bildirimciler tarafından sisteme yapılan beyan işlemi olarak tanımlamış ve 3 farklı bildirim usulü getirmiştir.

Doğrudan toptancı haline başvurularak yapılacak bildirim: Bu usulde bildirimci doğrudan toptancı haline başvurarak bildirimi yapabilecektir. Bildirim, bildirimcinin veya yetkilendirdiği kişinin beyanına göre toptancı halinde görevli personelce sistem üzerinden yapılacaktır.

Sistem web sayfası üzerinden: hal.gov.tr’ yi ifade eden sistem web sayfasına bildirimci tarafından giriş yapılarak bildirimci tarafından yapılabilecektir.

Çağrı merkezi yoluyla yapılacak bildirim: Bildirimcinin çağrı merkezini aramak suretiyle beyan edeceği bilgiler doğrultusunda çağrı merkezinde görevli personelce yapılacak olan bildirimdir.

Bahsedilen tüm bildirim usullerinde bildirim sistem üzerinden gerçekleşecektir.

Bildirime dair öne çıkan bazı önemli noktalar şunlardır:

-  Toptan satış miktarı veya üzerindeki her mal için ayrı ayrı bildirimde bulunulur.

-  Eğer bir mal depoda saklanmak veya dağıtım tesislerine gönderilmek isteniyorsa bu ancak bu yerlerin sisteme kaydedilmesi ile mümkündür.

- Toptancı hal dışında faaliyet gösteren tüccarlar toptancı hali dışında toptan mal satamazlar.

-  Bildirim üzerine tahakkuk eden hal rüsumu beş iş günü içinde ödenmemesi halinde, ödeme yapılana kadar yeni bir bildirimde bulunulamaz.

- Bildirim yapıldıktan sonra bu işleme ilişkin oluşan künye numarası ve diğer bilgiler; sistem tarafından elektronik ortamda bildirimcilerin kayıtlı cep telefonu ve e-posta adresine iletilir.

Künye ve künye numarasının oluşumu

Bir malın üretim yerini, cins ve miktarını, hangi üretici ve işletmeye ait olduğunu, varsa sertifika bilgilerini içeren künye, mala ait yapılan bildirim işleminden sonra sistem tarafından üretilen numara ile ifade edilen bir çeşit malın kimliğidir. Bu kimlik, künye belgesi adı verilen bir belge ile delillendirilecektir.

Oluşturulan bu künye numarasını ihtiva eden etiketlerin malların içinde bulunduğu kap ve ambalajların üzerinde bulunulması 5957 sayılı Kanunla zorunlu tutulmuş idi. Tebliğ bu zorunluluğu 1 Ocak 2013 tarihine kadar ertelemiş, künye belgesinin bu etiket yerine kullanılabileceği belirtilmiştir. 1 Ocak 2013 tarihinden itibaren, perakende satış yapan üreticiler, komisyoncular ile toptan veya perakende satış yapan diğer satıcılar, satışa sunduğu malların üzerinde veya kap ya da ambalajlarının herkes tarafından kolaylıkla görülebilecek bir yerinde künye numaralarını ihtiva eden barkodlu etiketlerin bulundurulmasını sağlamak zorundadır.

Barkodlu etiketler sayesinde tüketicilerin bu numaraları sistemden sorgulayabilmeleri imkanı doğmuştur. Sebze veya meyveyi satın alma noktası neresi olursa olsun bunları üzerinde bulunan numaralar sayesinde kaynağını öğrenebilme imkanı doğmuştur.

Hal rüsumunun tahakkuku.

Toptancı halinde satılanlardan yüzde bir, toptancı hali dışında satılanlardan yüzde iki oranında hal rüsumu alınır. Ancak, her malın  bildirime zorunluluğu olmakla birlikte her mal rüsuma tabi değildir.

Rüsuma Tabi Mallar	Rüsum Alınmayacak Mallar
İlgili mevzuatı çerçevesinde ithal edilen mallar	Sınaî üretimde kullanılmak üzere satın alınan mallar.
Fatura veya müstahsil makbuzu ile üreticilerden satın alınan mallar	İhraç edilmek üzere satın alınan mallar.
Sınaî üretimde kullanılmak üzere bildirimde bulunulan ancak sınaî üretimde kullanılmayan mallar (iç piyasada satışa sunulan kısmından)	Organik Tarım Kanunu kapsamında üretilen ürünler.
İhraç edilmek üzere bildirimde bulunulan ihraç edilmeyen mallar (iç piyasada satışa sunulan kısmından)	İyi tarım uygulamaları kapsamında sertifikalandırılan ürünler.
	Üreticilerce perakende olarak doğrudan tüketicilere satılan mallardan
	Üretici örgütlerince toptancı hali içinde ve dışında satılan mallar.

Hal rüsumunda;

- Eğer mala ait gıda analizi yapılmış ise hal rüsumu, yarısı oranında alınır. Ancak analiz yaptıracak bildirimciler bunu bildirim işlemi esnasında beyan etmeleri ve analiz sonucunu 5 gün içinde sisteme iletmeleri gerekmektedir. Aksi taktirde rüsum oranı yarısı oranında hesaplanmaz.

- Mükerreren hal rüsumu alınamaz.

- Hal rüsumunun tahakkuku bildirim işleminin bitmesiyle oluşur ve hesaplanmasında toptan satış bedeli esas alınır.

- Hal rüsumunu malı satın alan kişiler öder ve bu ödeme işleminin beş iş günü içinde yapılması gerekmektedir.

-  Hal rüsumu malın üretildiği yerdeki belediye toptancı halinin hesabına yatırılır.

 Hal rüsumunun paylaşımı

Hal rüsumu, malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılan hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutarın yüzde yirmi beşi, adına hesap açılan belediye veya işletmeci tarafından bildirilen banka hesabına aynı gün içinde, yüzde yetmiş beşi ise malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi tarafından bildirilen banka hesabına izleyen ayın beşinci gününde ilgili banka tarafından aktarılır.

Eğer, malın üretildiği yerde toptancı hali yoksa, hal rüsumunun tamamı malın tüketime sunulduğu yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılan hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutar, ilgili belediye veya işletmeci tarafından bildirilen banka hesabına aynı gün içinde banka tarafından aktarılır. Malın tüketildiği yerde toptancı hali bulunmaması durumunda, hal rüsumunun tamamı malın üretildiği yerdeki toptancı halinin bağlı olduğu belediye veya işletmecisi adına açılan hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutar, ilgili belediye veya işletmeci tarafından bildirilen banka hesabına aynı gün içinde banka tarafından aktarılır.

Hem üretildiği yerde hem de tüketildiği yerde toptancı hali yoksa; hal rüsumu, banka tarafından açılan ayrı bir hesaba yatırılır. Bu hesapta toplanan tutar, aylık olarak izleyen ayın beşinci gününde, toptancı hallerinin bağlı olduğu belediyelerin ülke geneli o ayki toplam rüsum gelirindeki payı dikkate alınarak bu belediyelerin hesabına aktarılır.

Toptancı halinde faaliyet gösteren tüccarlar tarafından yapılan satın alımlarda, malın tüketime sunulduğu yer tüccarın faaliyet gösterdiği toptancı halinin bulunduğu yerdir. Toptancı hali dışında faaliyet gösteren tüccarlar tarafından yapılan satın alımlarda ise malın tüketime sunulduğu yer, tüccarın malı sattığı toptancı halinin bulunduğu yerdir.

Cezalı hal rüsumunun hesaplanması ve tahsilatı.

Eğer bir mal;

Sisteme bildirilmeden toptan alınıp satılmış, perakende satılmış veya sınaî üretimde kullanılmak veya ihraç edilmek üzere satın alınıp bildirimde bulunulmadan iç piyasada satışa sunulmuş ise,

Miktarına, değerine, üretim şekline veya künyesinde belirtilen diğer hususlara ilişkin gerçeğe aykırı beyanda bulunulmuş ise,

Bu mallar için hal rüsumu cezalı olarak hesaplanır. Hesaplama, tespitin yapıldığı yerdeki toptancı halinde o mallar için oluşan bir önceki gün birim fiyatlarının en yükseği, bir önceki gün fiyat oluşmamışsa o mallar için oluşan en son birim fiyatlarının en yükseği esas alınarak belirlenen toptan satış bedelinin yüzde yirmi beşi oranında cezalı olarak yapılır. Eğer tespitin yapıldığı yerde toptancı hali bulunmaması durumunda cezalı hal rüsumu, o yere en yakın il, ilçe veya belde merkezindeki belediye toptancı halinde oluşan fiyatlar esas alınarak hesaplanır. Bu hesaplama yapılırken o malın türü ve cinsi de dikkate alınır.

Hal rüsumunun cezalı olarak alınmasına veya idari para cezası uygulanmasına yetkili personelce düzenlenen ceza tutanağına istinaden ilgili belediye encümenince tutanakların düzenlendiği günü takip eden ilk belediye encümen toplantısında gündeme alınarak görüşülür ve karar verilir. Bu kararla birlikte tahakkuk işlemi gerçekleşmiş olur. Eğer belediye encümeni ceza kesilmemesine karar vermiş ise bu karar gerekçeli olarak alınır.

 Cezalı hal rüsumuna ilişkin ödemeler, ilgili belediyece bu iş için açılan banka hesabına yatırılmak suretiyle yapılır.

 Cezalı hal rüsumundan, malları taşıyan nakliyeciler ya da depolayanlar, mal sahibi ile birlikte müteselsilen sorumludur. Ceza tutanakları üç nüsha olarak düzenlenir. Bu tutanakların bir nüshası ilgiliye verilir, bir nüshası ceza tutanaklarına ilişkin rapora eklenir, sabit nüshası dip koçan olarak saklanır.

Özel toptancı hal işletmeleri ile belediye toptancı halinin işletim yetkisini devralan işletmeler ve bu işletmelerde görevli kişiler, denetim yapamaz ve ceza tutanağı düzenleyemez.

Belediyenin görev, yetki ve sorumlulukları

Belediyeler;

Pazar yerleri ile buralarda faaliyet gösterenlere ilişkin bilgileri sisteme kaydetmek, kayıtlı bilgileri güncellemekle,

Sisteme kaydedilen üretici ve pazarcıların her biri için dosya açmak ve ilgili evrakı bu dosyada muhafaza etmekle,

Yetki alanı içinde, Kanun ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde gerekli denetimleri yapmak, yapılan denetimler sonucunda mevzuata aykırı eylemleri tespit edilenlere idarî yaptırım uygulamak, cezalı hal rüsumu ve idari para cezalarına ilişkin bu Tebliğde belirtilen diğer iş ve işlemleri yapmakla,

Kanunun uygulanmasına ilişkin yapılan şikâyetleri değerlendirmek, görev ve yetki alanı içinde olanları sonuçlandırmak, diğerlerini ilgili yerlere iletmekle,

Sistemin kullanılmasına yönelik yetkilendirme işlemlerini yapmakla,

Bankalar nezdinde, cezalı hal rüsumun yatırılacağı bir hesap açmakla yetkili ve görevli kılınmışlardır.

Toptancı halinin görev, yetki ve sorumlulukları

Toptancı halleri;

Sistemde yer alan toptancı haline ilişkin bilgileri güncellemek veya Bakanlık il müdürlüğü aracılığıyla güncellenmesini sağlamakla,

Toptancı halinde faaliyet gösterenler ile bunlardan alınan teminatlara ilişkin bilgileri Sisteme kaydetmek ve bu bilgileri güncellemekle,

Toptancı hali içinde, Kanun ve diğer ilgili mevzuat çerçevesinde gerekli denetimleri yapmak, yapılan denetimler sonucunda mevzuata aykırı eylemleri tespit edilenlere ceza uygulamakla,

Kanunun uygulanmasına ilişkin yapılan şikâyetleri değerlendirmek, görev ve yetki alanı içinde olanları sonuçlandırmak, diğerlerini ilgili yerlere iletmekle

Toptancı haline gelen araçlar ile halden çıkan araçlarda bulunan mallara ilişkin kontrol ve kayıt işlemleri ile bu bilgiler doğrultusunda stok kontrolünü yapmakla,

Sistem üzerinden elde edilen veriler doğrultusunda sebze ve meyve fiyatları ile Bakanlıkça uygun görülen diğer bilgileri uygun vasıtalarla yayımlamakla,

Bildirim işlemlerini yapmak, bildirim sonucunda oluşan künye numarası ve diğer bilgileri içeren belgeyi bildirimciye vermekle,

Bildirim işleminin sistem üzerinden yapılamadığı durumlarda, Tebliğe EK-1’de yer alan belgeyi onaylayarak bir nüshasını bildirimciye vermek ve bu belgede yer alan bilgileri daha sonra sisteme işlemekle,

Sistemin kullanılmasına yönelik yetkilendirme işlemlerini yapmakla,

Bildirimciler tarafından iletilen analiz sonuçlarını aynı gün içinde sisteme işlemekle ve

Mevzuat ve Bakanlıkça verilen diğer görevleri yapmakla yükümlü kılınmışlardır.

Uygulama Örnekleri

Örneğin: Antalya merkezde bulunan bir üretici ürettiği 8000 kg miktarındaki malını satılması amacıyla Antalya Merkez toptancı halinde bulunan komisyoncuya getiriyor. Komisyoncuya getirilen ve sisteme bildirilen bu mala ait künye numarası 123456 şeklinde üretiliyor.  Komisyoncuda bu malı aşağıda belirtildiği şekilde satıyor. Alım ve satımı yapılan tüm yerlerde toptancı hal olduğundan rüsum paylaşımını sistem aşağıdaki şekilde yapacaktır.

Antalya Merkez	Miktar	Antalya Merkez	Künye Numarası	Kime Satıldığı	Kg/ Fiyat/ Toplam Fiyat	Oluşan Toplam Rüsum TL (%1)	Rüsum Paylaşımı
ÜRETİCİ	8000 KG → Künye Numarası: 123456	KOMİSYONCU					Üretildiği Yer (% 25)	Tüketildiği Yer (%75)
			123456	Pazarcı Antalya	1000/1/1000	10	2,5 TL Antalya	7,5 TL Antalya
			123456	Isparta Manav	2000/1,2/2400	24	6 TL Antalya	18 TL Isparta
			123456	Burdur Market	3000/1,5/4500	45	11,25 TL Antalya	33,75 TL Burdur
			123456	Henüz satılmamış	2000	Mal henüz satılmadığından rüsum hesaplaması yapılmamıştır. Mal komisyoncu stoğunda gözükmektedir.

Görüleceği üzere malın üretildiği ve üretildiği yerde toptancı hali olduğu için rüsum sistem tarafından üretim ve tüketim yerleri arasında paylaştırılacaktır.

Örneğin: Finike merkezde bulunan bir üretici ürettiği 4000 kg miktarındaki malını satılması amacıyla Antalya Merkez toptancı halinde bulunan komisyoncuya getiriyor. Komisyoncuya getirilen ve sisteme bildirilen bu mala ait künye numarası 654321 şeklinde üretiliyor.  Komisyoncuda bu malı aşağıda belirtildiği şekilde satıyor. Alım ve satımı yapılan tüm yerlerde toptancı hal olduğundan rüsum paylaşımını sistem aşağıdaki şekilde yapacaktır.

Finike	Miktar	Antalya Merkez	Künye Numarası	Kime Satıldığı	Kg/ Fiyat/ Toplam Fiyat	Oluşan Toplam Rüsum TL (%1)	Rüsum Paylaşımı
ÜRETİCİ	4000 KG → Künye Numarası: 654321	KOMİSYONCU					Üretildiği Yer (% 25)	Tüketildiği Yer (%75)
			654321	Market Denizli	1000/1/1000	10	2,5 TL Denizli	2,5 TL Denizli
			654321	Pazarcı Burdur (Kemer İlçesi)	1000/1/1000	10	2,5 TL Tüm Türkiye	7,5 TL Tüm Türkiye
			654321	Meyve Suyu Fabrikası (Ankara)	2000/1/2000	0	0 TL	0TL

Görüleceği üzere;

Denizlide bulunan marketin satın alımında ortaya çıkan hal rüsumunun, Finike’de toptancı hal olmadığı için tüketim bölgesi toptancı olarak tamamını Denizli Belediyesi alacaktır..

Burdur ili Kemer ilçesinde toptancı hal olmadığı için hem üretim hemde tüketim yeri toptancı hali olmamasından kaynaklanan rüsumun tüm Türkiye’ye dağıtımı gerçekleşecektir.

Meyve suyu fabrikasının satın alımında ise rüsum istisnası olduğundan rüsum tahakkuk etmeyecektir.

Sonuç

Sistemin odak noktası bildirimdir. Alım ve satımın cereyan ettiği ilk noktada yapılması zorunlu olan bildirimin hemen akabinde üretilen künye numarası mala ait kimliği ortaya koyarak, malın bundan sonraki serüveninde takibatın yapılmasını sağlayacaktır. Öyle ki; tarladan çıkışla beraber başlayan bu serüven, malın nerde, ne şekilde ve kimde olduğunun cevaplarını verdiği sürece, sorunsuz olarak devam edecektir. Sistem, bu takibatın aksadığı yerlerde idari yaptırımları devreye sokarak sorunsuzluğu devam ettirecektir.