30 Temmuz 2018 Pazartesi
29 Temmuz 2018 Pazar
Oda ve Borsalarda Tüzel Kişi Seçilme Yeterliliği Kaybettiği Takdirde Ne Olur?
Tüzel kişi
seçilme yeterliliğini kaybettiği takdirde, bu tüzel kişi meslek komitesi ve
meclis üyeliğinden, en az yedi meslek grubu teşkil edilemeyen borsalarda ise
meclis üyeliğinden düşer. Temsilcisi olan gerçek kişinin de seçilmiş olduğu
oda, borsa ve Birlik organlarındaki görevleri sona erer ve yerlerine yedek
üyeler çağrılır.
Tüzel
kişileri temsile yetkili olanlar birden fazla ise, temsil yetkisini muhafaza
ettiği sürece meslek komitesi ve meclis toplantılarında ve yönetim kurulu
başkan ve üyeliği, disiplin kurulu üyeliği ile Genel Kurul delegeliği
seçimlerinde aynı gerçek kişi temsil eder.
ÖRNEK 1: Meclis üyeliğine seçilen ve meclis başkan
yardımcısı ve aynı zamanda TOBB delegesi olan ABC İthalat ve İhracat Şirketinin
temsilcisi olan Bay E temsilciliği devam ederken görevi kötüye kullanma
suçundan hüküm giymiştir. Bu takdirde Bay E’nin organlardaki tüm görevleri sona
erer. ABC İthalat ve İhracat Şirketini temsil etmek üzere şirketten yeni
temsilci istenilecektir. Ancak, bildirilecek yeni temsilci Bay E’nin temsil
ettiği meclis başkan yardımcılığı ve TOBB delegeliği üyeliklerini devam
ettiremez.
Organ Üyeliklerinde Boşalma Halinde Temsiliyet Nasıl Olur?
Organ
üyeliklerindeki boşalma nedeniyle meslek komitesi veya meclise yedek üye olarak
seçilen tüzel kişinin asil üyeliğe çağrılması halinde, bu tüzel kişiyi meslek
komitesi ve mecliste temsil edecek gerçek kişi, adli sicil belgesini üyeliğe
davet yazısının yapıldığı tarihten itibaren bir ay içinde odaya/borsaya
ibraz etmek zorundadır. Süresi içinde bu belgenin ibraz edilmemesi durumunda,
diğer yedek üyeler sırası ile meslek komitesi veya meclis asil üyeliğine
çağrılır.
Esnaf-Tacir Ayrımı Neye Göre Yapılır?
6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun 11’nci maddesine
göre; Ticari işletme, esnaf işletmesi için öngörülen sınırı aşan düzeyde gelir
sağlamayı hedef tutan faaliyetlerin devamlı ve bağımsız şekilde
yürütüldüğü işletmedir. Ticari işletme ile esnaf işletmesi arasındaki sınır,
Bakanlar Kurulunca çıkarılacak kararnamede gösterilir. Ticari işletme ile esnaf
işletmesi arasındaki sınırın, Bakanlar Kurulunca çıkarılacak kararnamede
gösterileceği belirtilmektedir.
Esnaf ise Türk Ticaret Kanunu’nun 15’nci maddesinde; İster gezici olsun ister bir dükkânda veya bir sokağın belirli
yerlerinde sabit bulunsun, ekonomik faaliyeti sermayesinden fazla
bedenî çalışmasına dayanan ve geliri 11 inci maddenin ikinci fıkrası uyarınca
çıkarılacak kararnamede gösterilen sınırı aşmayan ve sanat veya
ticaretle uğraşan kişi esnaftır. Ancak, tacirlere özgü 20 ve 53 üncü maddeler
ile Türk Medenî Kanununun 950 nci maddesinin ikinci fıkrası hükmü bunlara da
uygulanır şeklinde tanımlanmıştır.
5362
sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 3’ncü maddesinde esnaf ve sanatkâr; İster gezici ister sabit
bir mekânda bulunsun, Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme
Koordinasyon Kurulunca belirlenen esnaf ve sanatkâr meslek kollarına dâhil
olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedenî çalışmasına dayandıran
ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan, basit
usulde vergilendirilenler ve işletme hesabı esasına göre deftere tabi olanlar
ile vergiden muaf bulunan meslek ve sanat sahibi kimseler, olarak tarif
edilmektedir.
5362
sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanunu’nun 3’ncü maddesinde
belirtilen işletme hesabı esasına göre deftere tabi kimselerin kimler
olabileceğini görmek için Vergi Usul Kanunu’nun İkinci Sınıf Tüccarlar başlıklı
178’nci maddesine bakmak gerekmektedir. 178/1 maddeye göre Vergi Usul
Kanunu’nun 177. Maddesine yazılı bulunan 1. Sınıf tüccarların dışında kalan
tüccarlar 2. Sınıf tüccardırlar. Bunlar İşletme Hesabı esasına göre defter
tutarlar.
Bakanlar
Kurulunun 21.07.2007 tarih ve 26589 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan 2007/12362
sayılı kararı ile “Esnaf ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayicinin Ayrımına İlişkin
Karar” yürürlüğe konulmuştur.
Buna
göre;
5362
sayılı Esnaf ve Sanatkârlar Meslek Kuruluşları Kanununun 3 üncü maddesinin
birinci fıkrasının (a) bendi ve 63’ üncü maddesi ile 6762 sayılı Türk Ticaret
Kanununun 12’nci ve 17’nci maddelerinin uygulaması bakımından;
Esnaf
ve Sanatkâr ile Tacir ve Sanayiciyi Belirleme Koordinasyon Kurulunun tespit
edeceği ve Resmî Gazete ’de yayımlanacak esnaf ve sanatkâr meslek kollarına
dahil olup, ekonomik faaliyetini sermayesi ile birlikte bedeni çalışmasına
dayandıran ve kazancı tacir veya sanayici niteliğini kazandırmayacak miktarda olan,
basit usulde vergilendirilenler ve işletme hesabına göre deftere tabi olanlar
ile vergiden muaf bulunanlardan 213 sayılı Vergi Usul Kanununun 177’nci
maddesinin birinci fıkrasının (1) ve (3) numaralı bentlerinde yer alan nakdi
limitlerin yarısını, (2) numaralı bendinde yazılı nakdi limitin tamamını
aşmayanlar.
Ancak,
esnaf ve sanatkâr siciline kayıtlı iken, daha sonraki yıllarda yıllık alış veya
satış tutarları ya da gayri safi iş hasılatı, esnaf ve sanatkâr sayılma
hadlerini aşanların kendileri istemedikçe ticaret siciline ve dolayısıyla
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği bünyesindeki odalara kayıt için
zorlanmaması, yıllık alış veya satış tutarları ya da gayri safi iş hasılatı
esnaf ve sanatkâr sayılma hadlerinin altı katını aşanlar.
213
sayılı Vergi Usul Kanununa istinaden birinci sınıf tacir sayılan ve bilanço
esasına göre defter tutanlar ile işletme hesabına göre defter tutan ve bu
yukarıda belirtilen esnaf ve
sanatkâr sayılmayacaklar ile esnaf ve sanatkâr siciline ve dolayısıyla esnaf ve
sanatkârlar odalarına kaydedilecekler; dışında kalanların tacir ve
sanayici sayılacaklar, ticaret siciline ve dolayısıyla Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliğinin bünyesindeki odalara kaydedileceklerdir.
Tacir-Sanayici Ayrımı Neye Göre Yapılır?
5174
sayılı Kanununun 5’inci maddesinin yedinci fıkrası, 9’uncu maddesinin birinci
fıkrası ile 10’uncu maddesinin 5’inci fıkralarında;
Tezgâh,
cihaz, makine gibi muharrik kuvvet kullanarak ham madde, yarı ve tam mamulleri,
özellik, içerik, bileşim veya şeklini kısmen veya tamamen değiştirmek amacıyla
işleyerek, seri halde veya standart olur ak yeni bir ürün üretmek suretiyle
katma de ¿er oluşturan işyerleri ile yer altı kaynaklarının çıkarılıp işlendiği
yerleri işletenler ve bilişim teknolojisi iv yazılım üretenler en az on işçi
çalıştırmak şartıyla bu Kanunun uygulanması bakımından sanayici sayılacağı,
Ticaret
siciline kayıtlı tacirler ve 5 inci maddeye göre sanayici ve deniz taciri
sıfatını haiz tüm gerçek ve tüzel kişiler ile bunların şubeleri ve
fabrikalarının, bulundukları yerdeki odaya kaydolmak zorunda oldukları,
Sanayici
vasfını yitirdikleri, başvuru ürerine veya re’sen tespit olunan sanayi odası
üyelerinin sanayi odasından kayıtlarının silineceği, ancak bunlardan ticaret
odasına kayıtlı olmayanların ticari faaliyetlerinin devam etmesi halinde durum,
re 'sen kayıtlarının yapılması için ilgili ticaret odasına bildirilir hükümleri
bulunmaktadır.
Anılan
mevzuat hükümlerince, diğer şartların da sağlanması kaydıyla işçi sayısı 10 ve
üstünde olan işletmeler sanayi odasına, sınai bir üretim yapılsa dahi işçi
sayısı bu sayının altında olan işletmeler ise ticaret odasına kayıt olmak
zorundadırlar.
İşçi
kriteri arz ve talep durumu gibi çeşitli değişkenlere bağlı olarak dönemsel
değişmeler gösteren bir kriterdir. İşçi sayısındaki azalma veya artmalar
sanayicilik vasfının bir dönem kaybedilmesi, başka bir dönem ise yeniden
kazanılması sonucunu doğurmakla ve buna bağlı olarak sanayi odasından kayıt
silinme ve tekrar kayıt olma durumu ortaya çıkmaktadır.
Ayrıca,
işçi sayısına bağlı olarak yaşanılan bu değişimler; mevcut odadan kayıt sil(dir)me ve yeni odaya
kayıt işlemlerinde yaşanan sorunları, organ seçimlerinde üyelerin seçme ve
seçilme yeterlilikleri durumlarının değişmesi nedeniyle yaşanan sorunları ve
kapasite raporlarının tanzimi ve iptalleri sürecinde yaşanan sorunları
beraberinde getirmektedir.
Bu
nedenle, Kanunda belirtilen işçi kriterinin anlık değerlendirmeye tabı
olmaması, aksine belirlenecek bir zaman dilimi itibariyle değerlendirilmesi
gerekliği ortaya çıkmaktadır.
Bu
sorunun çözümüne binaen, Gümrük ve Ticaret Bakanlığı İç Ticaret Genel
Müdürlüğünce 13.05.2014 tarihinde yorumlama yapılmış, farklı yorumlara açık
olan mezkur Kanun hükmüne ilişkin uygulama birliğinin sağlanmasını teminen,
sanayici tanımındaki işçi kriterinin belirlenmesinde bir takvim yılının esas
alınması ve bu süre içinde çalışan ortalama işçi sayısına göre değerlendirilme
yapılması gerektiği vurgulanmıştır.
Bu
bağlamda, bir takvim yılı içerisinde ortalama işçi sayısı 10 ve üstünde olan
işletmeler sanayi odasına, sınai bir üretim yapılsa dahi işçi sayısı bu sayının
altında olan işletmeler ise ticaret odasına kayıt olmak zorundadırlar.
TİCARET BORSALARINDA TESCİL İŞLEMLERİ NASIL YAPILIR
Not: Bu makale Gümrük ve Ticaret Dünyası Dergisi Haziran 2018' de Yayımlanmıştır.
ÖZET
Borsaya tabi maddelerin hangi borsaya tescil
ettirileceği, tescil ücretinin nereye ödeneceğini hususlarına değinen bu
çalışma, anlarımları örneklerle zenginleştirerek konuyu açıklamaya çalışmıştır
Anahtar Kelimeler: Ticaret Borsası, Tescil, Tescil Ücreti,
GİRİŞ
Borsa
muameleleri, borsaya tabi bir maddenin tespit edilmiş bir miktarı (en az
miktar) veya fazlası üzerinden yapılan alım ve/veya satımlardır. Borsa
muamelelerine ve tescile esas olan ve her madde ve borsaya göre değişen bu
miktara, "borsa muamelelerinde en az miktar" denir ve en az miktarlar
borsaların bulunduğu yerdeki mahalli piyasa teamüllerinde toptan sayılan miktarlar
esas tutularak belirlenir. Elektronik ticaret yoluyla yapılan
satışlar da dâhil olmak üzere borsaya tabi maddelerin en az miktarları üzerinde
yapılan alım satım muamelelerinin borsaya tescili zorunludur
Borsa yeri;
borsaya tabi maddelerin biri veya birkaçı yahut tümünün alım satımlarının
yapılması için yönetim kurulu kararıyla borsanın merkez veya şube binası içinde
veya dışında belirlenen satış salonu, pazar yeri veya özel alım satım yeridir.
Borsaca organize edilen borsaya tabi maddelerin alım satımının
gerçekleştirildiği elektronik ortamlar da borsa yeri sayılır. Borsa yerinde yapılan muamelelere "Borsa
içi muamele", borsanın çalışma alanı içinde olmakla beraber, borsa yeri
dışında yapılan muamelelere "Borsa dışı muamele" denir.
5174
Sayılı Kanunun 45’inci maddesine göre; borsa çalışma alanı içinde borsaya tâbi
maddelerin en az miktarlarının üzerinde kalan miktarlarının alım ve satımı
belirlenen borsa yerinin dışında yapılması yasaktır. Bu maddelerin, en geç muamele
yapıldığı günü takip eden otuz gün içinde borsaya tescil ettirilmesi şartı
ile borsa yerinin dışında alınıp satılmasına meclisçe önceden karar
verilebilir.
46’ncı
maddesine göre ise; borsaya tâbi maddelerin en az miktarları üzerinde yapılan
alım satım muamelelerin borsalara tescili zorunludur. Borsalarca gösterilen
yerlerde yapılan işlemlerin aynı gün, borsa dışında alınıp satılmasına müsaade
edilen maddelere ait işlemler ise en geç otuz gün içinde tescil ettirilecektir.
Tescil ücretinin oranı, malın alım satım değeri üzerinden azamî binde ikidir
ve bu oran borsa meclisi tarafından belirlenecektir. İşlem başına alınacak
toplam tescil ücreti tavanı, yıllık aidat tavanının yüzde onundan az ve
tamamından fazla olamaz. Ürün senedi tescil ücreti oranı ise alım satım
değeri üzerinden en çok onbinde beştir. İhracatın
tescilinden ise ücret alınmaz.
Benzer ifadeler Ticaret Borsalarına Tabi
Maddeler ve Bu Maddelerin Alım veya Satımlarının Tescili Hakkında
Yönetmeliğinde tekrarlanmıştır. Borsa
Meclisi tescil ücret oranını "borsa içi muameleler" ve
"borsa dışı muameleler" için farklı oranda belirleyebilir. Tescil
ücretinin, muameleyi tescil ettiren tarafından tescil esnasında peşin olarak
ödenmesi esastır.
Bu bağlamda; Borsa yerinde yapılan
işlemler aynı gün, meclisçe borsa yeri dışında alınıp satılmasına müsaade
edilen maddelere ait işlemler en geç otuz gün içinde tescil ettirilmelidir.
Borsa yeri dışında alım ve satımına
meclisçe izin verilen maddelerin otuz gün boyunca yapılan alım satım işlemleri,
otuzuncu günde toplu olarak tescil ettirilebilmektedir.
Tescil işlemi sırasıyla alım satım
beyannamesinin tescile uygunluğunun kontrolü, tescil ücretinin tahsili ve
tescil defterine kayıt aşamalarından oluştuğundan, alım satım işleminin tescil
ettirilmesi sırasında muameleyi tescil ettiren tarafından peşin olarak ödenmesi
esastır. Ancak borsa meclisi, kendi üyelerinden ileride yaptıracakları
tescillere mahsuben önceden avans alınmasına karar verebileceği gibi, borsa
yeri dışında alım ve satımına izin verdiği maddelerin otuz gün boyunca üyeleri
tarafından yapılan alım satım işlemlerinin tescillerine ilişkin ücretlerin
toplamının, en geç on beş gün içinde ve bir defada olmak kaydıyla sonradan
ödenmesine de karar verebilir.
Örneğin, 31/01/2016 tarihinde beyan
edilerek tescil ettirilmek istenen bir alım satım işleminde, tescil ücreti,
tescil yükümlülüğünü yerine getirmekle mükellef olan tarafça tescil esnasında
ödenmesi gerekmektedir. Ancak, borsa meclisi tarafından üyelerinin yaptırdığı
tescil işlemlerinin ücretinin on beş güne kadar ödenebileceğinin
kararlaştırılmış olması şartıyla, 31/01/2016 tarihinde tescil edilmiş bir
muamelenin tescil ücretinin tahsili, gecikme zammı uygulanmadan ve tamamı tek
seferde alınmak kaydıyla 15/02/2016 tarihine kadar ertelenebilecektir.
Tescil ücreti hesaplanırken alım ve
satımlara esas teşkil eden fatura veya müstahsil makbuzları tek bir işlem
olarak değerlendirilmesi ve tescil ücretinin fatura veya müstahsil makbuzunun
toplam tutarı üzerinden hesaplanması gerekir.
ÖRNEK
1: Tacir (A), tacir (B)’ye 90.000
TL’si 1 nolu depodan ve 106.000 TL’si 2 nolu depodan olmak üzere toplam 196.000
TL bedelle tek tip fındık satışı yapmış olup, bu alım satım işlemini tanzim
etmiş olduğu tek bir fatura ile tevsik etmiştir. Bu alım satım işleminin
tescilinde;
Tescil ücreti oranının 0,002 ve işlem
başına alınacak toplam tescil ücreti tavanının 333.-TL olduğu varsayımıyla,
Malın alım satım değeri ile tescil ücreti
oranının çarpımı sonucunda elde edilen rakam (196.000*0,002=392.-TL.), işlem
başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı olan 333.-TL’yi aşacağı için tahsil
edilmesi gereken tescil ücreti 333.-TL olacaktır.
ÖRNEK
2: Tacir (D), tacir (F)’ye 100.000
TL’si makarnalık ve 90.000 TL’si ekmeklik olmak üzere toplam 190.000 TL bedelle
farklı iki tip buğday satmış olup, bu alım satım işlemini tanzim etmiş olduğu
tek bir fatura ile tevsik etmiştir. Bu alım satım işleminin tescilinde;
- tescil ücreti oranının 0,002 ve işlem
başına alınacak toplam tescil ücreti tavanının 333.-TL olduğu varsayımıyla,
- malın alım satım değeri ile tescil
ücreti oranının çarpımı sonucunda elde edilen rakam (190.000*0,002=380.-TL.),
işlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı olan 333.-TL’yi aşacağı için
tahsil edilmesi gereken tescil ücreti 333.-TL olacaktır.
ÖRNEK
3: Tacir (G), tacir (H)’den 2 kg, 3
kg ve 5 kg paketler halinde ambalajlanmış olan ve sırasıyla 75.000 TL, 105.000
TL ve 175.000 TL olmak üzere toplam 355.000 TL bedelle aynı veya farklı tip
fındık satmış olup, bu alım satım işlemini tanzim etmiş olduğu tek bir fatura
ile tevsik etmiştir. Bu alım satım işleminin tescilinde;
- tescil ücreti oranının 0,002 ve işlem
başına alınacak toplam tescil ücreti tavanının 333.-TL olduğu varsayımıyla,
- malın alım satım değeri ile tescil
ücreti oranının çarpımı sonucunda elde edilen rakam (355.000*0,002=710.-TL.),
işlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı olan 333.-TL’yi aşacağı için
tahsil edilmesi gereken tescil ücreti 333.-TL olacaktır.
ÖRNEK
4: Tacir (K), tacir (L)’den ye
50.000 TL’si arpa, 60.000 TL’si mısır ve 10.000 TL’si domates olmak üzere
toplam 120.000 TL bedelle mal satmış olup, bu alım satım işlemini tanzim etmiş
olduğu tek bir fatura ile tevsik etmiştir. Bu alım satım işleminin tescilinde;
- tescil ücreti oranının 0,002 ve işlem
başına alınacak toplam tescil ücreti tavanının 333.-TL olduğu varsayımıyla,
- kotasyonda yer almaması nedeniyle
domatesin bedelinin fatura toplamından düşülerek faturada yer alan kotasyona dahil
malların alım satım değerinin belirlenmesi (120.000 – 10.000= 110.000 TL)
- malın alım satım değeri ile tescil
ücreti oranının çarpımı sonucunda elde edilen rakam (110.000*0,002=220.-TL.),
işlem başına alınacak toplam tescil ücreti tavanı olan 333.-TL’nin altında
kalacağı için tahsil edilmesi gereken tescil ücreti 220.-TL olacaktır.
5174 sayılı
Kanunun 30’uncu maddesine göre borsanın çalışma alanı bulunduğu il
sınırlarıdır. Bu çalışma alanı, çevre illeri de kapsayacak şekilde ve o illerde
borsa kuruluncaya kadar geçerli olmak üzere, Birlik Yönetim Kurulu tarafından
genişletilebilir veya daraltılabilir.
Mülga 5590
sayılı Kanunun 33’üncü maddesinde; İl borsalarının çalışma alanının
bulundukları il (o il içindeki ilçe borsalarının çalışma alanları hariç), ilçe
borsalarının çalışma alanının ise ilçe sınırları olduğu, cari 5174 sayılı
Kanunun geçici 11’nci maddesinde ise; bu Kanunun yürürlüğe girdiği tarihten
önce (01.06.2004) kurulmuş olan ilçe oda ve borsalarının, mevcut çalışma
alanları dâhilinde faaliyetlerini sürdürecekleri hüküm altına alındığından ilçe
borsalarının çalışma alanı bulundukları ilçe sınırlarıdır.
Tescil
yükümlülüğü ise şu şekilde yerine getirilir:
Alıcı ve satıcı aynı borsanın çalışma alanı içinde iseler, işlem borsa örf
ve adetlerine göre tespit olunan tarafça o borsaya tescil ettirilir ve tescil
ücreti ödenir. Tescil ile yükümlü olan tarafın yokluğu halinde, diğer taraf
tescili yaptırmak ve ücretini ödemekle yükümlüdür.
Alıcı ve satıcıdan biri borsanın çalışma alanı içinde, diğeri
dışında ise; iki tarafın bulunduğu yerde borsa mevcut ve mal her iki
borsaya tâbi ise ve işlem de yazışma, telgraf, telefon, teleks ile yapılmış
veya elektronik ortamda gerçekleştirilmişse, sözleşmenin kabul ile tamam olduğu
yerdeki tarafça o yer borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir. Sözleşmenin
nerede kabul ile tamam olduğu tespit edilemediği takdirde, işlem satıcının
merkezinin bulunduğu yerdeki borsaya, satıcı tarafından tescil ettirilir ve
ücreti ödenir. Taraflardan birinin bulunduğu yerde borsa mevcut değil veya
borsa mevcut olmasına rağmen, mal o borsaya dâhil değil veya taraflardan biri
yurt dışında ise, işlem diğer tarafça kendi merkezinin bulunduğu yer borsasına
tescil ettirilir ve ücreti ödenir.
Bu
bentte her ne kadar yazışma, telgraf, telefon, teleks ile yapılmış veya
elektronik ortamda gerçekleştirilmiş olan alım satım işlemlerinden bahsedilse
de tarafların (alıcı ve satıcıdan yalnızca bir taraf borsasının çalışma
alanında mukim) karşılıklı yapmış oldukları alım satım işlemleri de zımnen bu
bent kapsamındadır. Bu bendin uygulanmasında alım satım işlemi her ne şekilde
yapılırsa yapılsın (karşılıklı veya yazışma, telgraf, telefon, teleks ile veya
elektronik ortamda) tescil yükümlülüğü sözleşmenin kabul ile tamam olduğu
yerdeki tarafça ve o yer borsası nezdinde yerine getirilmelidir.
Bu
çerçevede yapılan alım satım işlemlerinde taraflardan biri tacir veya sanayici
sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme
yükümlülüğü tacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir.
ÖRNEK 1: Bursa Ticaret Borsasının çalışma alanında mukim ve Borsa
kotasyonuna tabi maddelerin alım satımıyla iştigal eden tacir (E), Manisa
Ticaret Borsasının çalışma alanında mukim müstahsil (M)’den Manisa’da
karşılıklı anlaşmak suretiyle 1 ton buğday almıştır. Buğday hem Bursa hem de
Manisa Ticaret Borsasının kotasyon listesinde yer almaktadır. Bu alım satım işlemi
karşılıklı yapıldığından sözleşmenin tamam olduğu yer Manisa’dır. Tacir (E)
için bu alım satım işlemi, borsa çalışma sınırları dışında gerçekleşen bir alım
satım işlemi olduğundan ve taraflardan birisi tacir veya sanayici sıfatını haiz
olmayan müstahsil olduğundan, tescil yükümlülüğü, tacir ( E) tarafından
sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yer olan Manisa Ticaret Borsasında yerine
getirilecek ve tescil ücreti ödenecektir.
ÖRNEK 2: Yozgat Ticaret Borsası çalışma alanında bulunan tacir A
tarafından Yerköy Ticaret Borsası çalışma alanında bulunan müstahsillerden
mısır alımı yapılmıştır. Mısır hem Yozgat hem de Yerköy Ticaret Borsasının
kotasyon listesinde yer almaktadır. Bu alım satım işlemi karşılıklı
yapıldığından sözleşmenin tamam olduğu yer Yerköy’dür. Bu alım işlemleri, tacir
A için, borsa çalışma sınırları dışında gerçekleşen bir işlem olduğundan ve
taraflardan birisi tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan müstahsil olduğundan,
tescil yükümlülüğü, tacir A tarafından sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yer
olan Yerköy Ticaret Borsasında yerine getirilecek ve tescil ücreti ödenecektir.
ÖRNEK 3: Ordu Ticaret Borsası çalışma alanında bulunan tacir C Ünye
Ticaret Borsasının çalışma alanındaki müstahsillerden fındık yapılmıştır.
fındık hem Ordu hem de Ünye Ticaret Borsasının kotasyon listesinde yer
almaktadır. Bu alım satım işlemi karşılıklı yapıldığından sözleşmenin tamam
olduğu yer Ünye’dir. Bu alım işlemleri, tacir C için, borsa çalışma sınırları
dışında gerçekleşen bir işlem olduğundan ve taraflardan birisi tacir veya
sanayici sıfatını haiz olmayan müstahsil olduğundan, tescil yükümlülüğü, tacir C
tarafından sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yerdeki Ünye Ticaret Borsasında
yerine getirilecek ve tescil ücreti ödenecektir.
ÖRNEK 4: Isparta Ticaret Borsası kotasyonuna tabi maddelerin alım
satımıyla iştigal eden ve Isparta Ticaret Borsası çalışma alanında ikamet eden
tacir (S), Elazığ Ticaret Borsasının çalışma alanında ikamet eden tacir (E)’den
karşılıklı anlaşmak suretiyle 300 adet küçükbaş hayvan almıştır. Bu alım satım
işleminde, sözleşmenin tamam olduğu yer Elazığ olduğundan, bu işlem, tacir (E)
tarafından Elazığ Ticaret Borsasına tescil ettirilerek tescil ücreti
ödenmelidir.
ÖRNEK 5: Antalya Ticaret Borsasının çalışma alanında ikamet eden
tacir Y, yapılan telefon görüşmesi neticesinde, Kütahya Ticaret Borsasının
çalışma alanında ikamet eden tacir Z’den 50 ton mercimek alımı konusunda
anlaşmıştır. Mercimek, hem Antalya Ticaret Borsası hem de Kütahya Ticaret
Borsası kotasyon listesinde yer almaktadır. Telefon görüşmesi neticesinde
gerçekleşen alım satım işlemi, sözleşmenin kabul ile tamam olduğu yer Antalya
ise tacir Y tarafından Antalya Ticaret Borsasına, sözleşmenin kabul ile tamam
olduğu yer Kütahya ise tacir Z tarafından Kütahya Ticaret Borsasına tescil
ettirilerek tescil ücreti ödenmelidir. Sözleşmenin nerede kabul ile tamam
olduğu tespit edilemediği takdirde, işlem tacir Z tarafından Kütahya Ticaret
Borsasına tescil ettirilir ve ücreti ödenir.
Bu
örnekte taraflardan biri tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan bir
müstahsil olsaydı, tescil ettirme ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğü, her
halükarda tacir ve sanayici olan diğer tarafa ait olacaktır.
ÖRNEK 6: Akhisar Ticaret Borsasının çalışma alanında bulunan tacir A,
e-posta yazışması yoluyla Aydın Ticaret Borsasının çalışma alanında bulunan
tacir B’den 1000 kg buğday alımı konusunda anlaşmıştır. Buğday, Aydın Ticaret
Borsası kotasyon listesinde bulunmakta, Akhisar Ticaret Borsası kotasyon
listesinde bulunmamaktadır. Bu alım satım işleminde sözleşmenin kabul ile tamam
olduğu yer neresi olursa olsun, her halükarda tacir B tarafından Aydın Ticaret
Borsasına tescil ettirilerek ücreti ödenmelidir.
ÖRNEK 7: Düzce Ticaret Borsasının çalışma alanında ikamet eden tacir
(A), yurt dışından 500 ton mısır satın almıştır. Bu alım satım işlemi, her
halükarda tacir (A) tarafından Düzce Ticaret Borsasına tescil ettirilerek
tescil ücreti ödenmelidir.
Borsaya
kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları ve bu fıkrada
belirlenen tescil işlemleri dışında kalan alım veya satımları, kayıtlı
bulundukları borsalara tescil ettirir ve ücretini öderler.
Borsanın
çalışma sınırları dışında alım satım yapan taraflardan biri tacir veya sanayici
sıfatını haiz olmayan üretici ise, tescil zorunluluğu ve tescil ücretini ödeme
yükümlülüğü tacir ve sanayici olan diğer tarafa aittir. Alım satım yapan
tarafların her ikisi de tacir veya sanayici sıfatını haiz olmayan üretici ise,
tescil zorunluluğu uygulanmaz.
ÖRNEK 1: TMO A.Ş. Yerköy Şube Müdürlüğüne bağlı Şefaatli Ajans
Amirliği tarafından Şefaatli’de mukim müstahsillerden yapılan buğday alım
işlemleri, Yerköy Ticaret Borsasına değil, Şefaatli’nin çalışma alanında
bulunduğu Yozgat Ticaret Borsasına, borsa örf ve adetlerine göre tespit edilen
tarafça, tescil ettirilmeli ve ücreti ödenmelidir.
ÖRNEK 2: Muğla Ticaret Borsası kotasyonuna dahil maddelerin alım
satımıyla iştigal eden Muğla Ticaret Borsasının çalışma alanında ikamet eden
bir tacir ile Muğla Ticaret Borsası çalışma alanında ikamet eden bir müstahsil
arasında gerçekleşen alım satım işlemi, Muğla Ticaret Borsası örf ve adetlerine
göre tespit edilen tarafça Muğla Ticaret Borsasına tescil ettirilerek ücreti
ödenmelidir.
Tescil
alım veya satıma bağlı bir işlem olduğundan, borsanın veya farklı borsaların
çalışma alanlarından borsaya veya ilgili borsalara tescil edilerek ve tescil
ücreti ödenerek satın alınmış olan kotasyona tabi maddelerin, muhafaza edilmek
veya işlenmek amacıyla, gerek borsa çalışma alanında gerekse başka bir borsanın
çalışma alanında bulunan yine aynı gerçek ya da tüzel kişiye ait bir depoya
veya fabrikaya sevk edilmesi halinde, bir alım veya satım işlemi
gerçekleşmediğinden tescil yükümlülüğü doğmayacaktır ve dolayısıyla ilgili borsalarca
tescil işlemi yapılmayacaktır.
ÖRNEK : TMO A.Ş. Fatsa Ajans Amirliği tarafından Fatsa ve Ünye
Ticaret Borsalarının çalışma alanlarından ilgili borsalara tescil edilerek ve
tescil ücreti ödenerek satın alınmış olan haşhaş kapsüllerinin, TMO A.Ş.’nin,
Ünye’deki deposuna sevkinde,
Muhafaza
edildiği Ünye’deki deposundan, Bolvadin’deki deposuna sevkinde,
Muhafaza
edildiği Ünye’deki deposundan, işlenmek üzere Bolvadin’deki fabrikasına
sevkinde bir alım satım işlemi söz konusu olmadığından tescil yükümlülüğü
doğmamış olup, adı geçen yerlerdeki borsalar tarafından tescil işlemi
yapılmayacaktır.
Borsanın
veya farklı borsaların çalışma alanlarından borsaya veya ilgili borsalara
tescil edilerek ve tescil ücreti ödenerek satın alınmış olan ve borsanın çalışma
alanındaki bir depoda muhafaza edilen kotasyona tabi maddelerin satılması
halinde,
-
alıcı ve satıcı aynı borsa çalışma alanında mukim ise, tescil yükümlülüğü,
deponun ve dolayısıyla tarafların çalışma alanında bulunduğu borsaya, borsa örf
ve adetlerine göre tespit edilen tarafça yerine getirilmeli ve tescil ücreti
ödenmelidir.
-
alıcı borsa çalışma alanı dışında ise, yani borsa çalışma alanında ikamet
etmiyorsa, tescil yükümlülüğü, 5174 sayılı Kanunun 46 ncı maddesinin dördüncü
fıkrasının (b) bendi çerçevesinde yapılan açıklamalar dikkate alınarak yerine
getirilmeli ve tescil ücreti ödenmelidir.
Borsa
olmayan ve herhangi bir borsanın çalışma alanında da bulunmayan bir yerde
yapılan alım satım işlemlerinde tescil ve tescil ücretini ödeme yükümlülüğü,
tacir ve sanayici olan tarafça kayıtlı bulunduğu borsada yerine getirilir.
Taraflardan her ikisinin de tacir veya sanayici olması halinde, tescil ve
tescil ücretini ödeme yükümlülüğü, tarafların anlaşması ve bu mutabakatın alım
satım beyannamesine şerh edilmesi suretiyle yerine getirilir.
Borsaya
kayıtlı üyeler, borsanın çalışma alanı dışında yaptıkları ve yukarıda açıklanan
tescil işlemleri dışında kalan alım veya satımları, kayıtlı bulundukları
borsalara tescil ettirir ve ücretini öderler.
SONUÇ
Alım ve satımların borsalara tescili
ile birlikte, üretilen ürünlerin piyasanın
mevcut şartları içinde gerçek değerine ulaşmasını ve kayıt dışı ekonominin
kayıt altına alınması sağlanmakta, böylece devletin bu ürünlerde vergi kayıp ve
kaçakları önlenmektedir.
Bu noktadan hareketle, borsa
tescillerinin kimin tarafından ne zaman ve hangi ticaret borsasına tescil
edileceği önem kazanmaktadır. Bu soruların cevabı doğru şekilde verildiğinde ve
uygulandığında tarafların menfaatleri o ölçüde korunmuş olacaktır.
KAYNAKÇA
5174 Sayılı Türkiye Odalar ve
Borsalar Birliği ile Odalar ve Borsalar Kanunu, 01.06.2004 Tarihli ve 25479 sayılı Resmi Gazete,
Borsa Muamelat Yönetmeliği,
12.09.2005 Tarihli ve 25934 sayılı Resmi Gazete,
Ticaret Borsalarına Tabi Maddeler ve
Bu Maddelerin Alım Satımlarının Tescili Hakkında Yönetmelik, 08.01.2055 Tarihli
ve 25694 sayılı Resmi Gazete,
Süleyman Ruhi Aydemir, Odalar ve
Borsalar Nasıl Yönetilir, Yönetici ve Personel El Kitabı 3. Baskı, MKB
yayınları, Ordu, 2018
27 Temmuz 2018 Cuma
Esnaf Odaları Yönetim Kurullarına Seçilecek Üye Sayısı Nasıl Belirlenir?
Esnaf
ve sanatkârlar meslek kuruluşları yönetim kurullarına seçilecek üye sayısı, oda/birlik/federasyon
üye sayısına göre farklılık göstermektedir.
Buna
göre Yönetim Kurulu üye sayıları aşağıdaki gibidir:
|
Oda
Üye Sayısı/
Oda
Sayısı
|
Oda
|
Birlik
|
Federasyon
|
|
1000 ve daha az
|
7
|
-
|
-
|
|
1000-2000
|
9
|
-
|
-
|
|
2000+
|
11
|
-
|
-
|
|
25 ve daha az
|
-
|
5
|
-
|
|
26-50
|
-
|
7
|
-
|
|
51-120
|
-
|
9
|
-
|
|
121+
|
-
|
11
|
-
|
|
75 ve daha az
|
-
|
-
|
9
|
|
76-125
|
-
|
-
|
11
|
|
126+
|
-
|
-
|
13
|
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)